Czym jest zadatek?

Zadatek został uregulowany w art. 394 Kodeksu cywilnego. Przepis określający go stanowi, że jest to świadczenie rzeczowe albo pieniężne, które wręcza się drugiej stronie, zwykle przy zawieraniu umowy przedwstępnej.

W praktyce zadatek to często określona procentowo część wynagrodzenia, która stanowi swego rodzaju odszkodowanie lub zabezpieczanie. Zadatek należy się poszkodowanej stronie w związku z niezrealizowaniem umowy. Powszechnie przyjęte jest, że suma zadatku wynosi zwykle pewien ułamek należnego świadczenia.

Zadatek zalicza się do tzw. umów realnych, dlatego też do jego skuteczności, konieczne jest wydanie rzeczy lub pieniędzy. Jedynie zastrzeżenie w umowie wręczenia zadatku, bez faktycznego uiszczenia będzie oznaczało, że obie strony zrezygnowały z tej formy zabezpieczenia. Zadatek zwykle stosuje się w przypadku zawierania umów, które dotyczą wartościowych przedmiotów, np. nieruchomości.
 

Czym jest zaliczka?

Zaliczka to forma, która nie jest uregulowana wprost w przepisach prawa, dlatego w tej sytuacji należy kierować się przepisami Kodeksu cywilnego, które dotyczą wykonywania umów wzajemnych. Zaliczka nie jest gwarantem dojścia umowy do skutku, ponieważ każda ze stron może wycofać się z umowy bez konsekwencji finansowych. Warto wiedzieć, że wpłacona kwota jest zaliczką tylko wtedy, gdy jednoznacznie wynika to z umowy. Jeżeli nie zostanie to jasno określone, taka kwota będzie stanowić zadatek.

 

Różnica między zaliczką a zadatkiem

W przypadku gdy umowa dojdzie do skutku, różnica między zadatkiem a zaliczką nie ma znaczenia, ponieważ zostają one zaliczone na poczet całej wartości zawartej w umowie. Problem pojawia się w sytuacji, gdy umowa nie zostanie sfinalizowana.

W przypadku kiedy umowa nie zostanie wykonana z winy klienta (zamawiający towary/usługę), zaliczka zostaje mu zwrócona, natomiast zadatek przepada na rzecz drugiej strony. W przeciwnym wypadku - kiedy umowa nie zostanie wykonana z winy sprzedawcy/usługodawcy, np. dom weselny - zaliczkę zwraca się klientowi w takiej samej wysokości, natomiast zadatek zostaje zwrócony w podwójnej kwocie. Z kolei w sytuacji, gdy umowa nie dojdzie do skutku z powodu okoliczności niezależnych od obu stron, zarówno zaliczka jak i zadatek zostają zwrócone w takiej samej kwocie, w jakiej zostały wpłacone.

Istnieją jeszcze dwie sytuacje, kiedy usługodawca może zwrócić kwotę zadatku w tej samej wysokości:

• za niewykonanie umowy odpowiedzialne są po równo obie strony,
• rozwiązanie umowy nastąpiło na podstawie wyroku sądowego.

Ważną różnicę stanowi także sytuacja, kiedy usługodawca musi zwrócić zadatek albo zaliczkę. Jeśli poniósł on dodatkowe koszty w związku z realizacją umowy, zwracając kwotę zaliczki, może od niej te koszty odliczyć. W przypadku zadatku takiej możliwości nie ma.

Źródło: Zaliczka a Zadatek? Co przepada a co jest zwrotne? Jakie są rożnice?

 

Kiedy stosować zadatek albo zaliczkę?

Sprzedając samochód, mieszkanie lub inną cenną rzecz, lepiej dodatkowo się zabezpieczyć. Aby mieć większą pewność, że umowa dojdzie do skutku, warto zdecydować się na zadatek. Również w sytuacji, kiedy kupujący nie jest pewny uczciwości drugiej strony, powinien dążyć do ustanowienia zadatku. W przypadku niewykonania umowy z winy sprzedającego, będzie uprawniony do otrzymania dwukrotności kwoty zadatku. Dzięki temu uzyska częściową rekompensatę za to, że umowa nie doszła do skutku.

Jednak jeśli obie umowy darzą się pewnym zaufaniem, a zwrot zabezpieczenia nie będzie problemowy dla sprzedającego, można zdecydować się na zaliczkę. Na tę formę może zdecydować się także sprzedający, jeśli bierze pod uwagę wycofanie się z transakcji. Ustanowienie zadatku będzie oznaczało w takiej sytuacji zwrot jego dwukrotności.

Warto także zwrócić uwagę na to, że omawiane przepisy mają zastosowanie wtedy, kiedy umowy strony nie postanowiły inaczej. Mają one jednak prawo dokonywać własnych ustaleń dotyczących sytuacji, kiedy dochodzi do zatrzymania lub zwrotu takich form.

Jak widać, różnice między zadatkiem a zaliczka są bardzo istotne. Dlatego też przy zawieraniu umowy warto jednoznacznie wskazać, czy wpłacona kwota ma stanowić formę zaliczki czy zadatku. Rozwiązania te mają całkiem inne skutki, jeśli umowa nie zostanie sfinalizowana. Wykonanie umowy silniej zabezpiecza zadatek. Z kolei zaliczka jest raczej typową przedpłatą wykonania umowy.

 

Zdjęcie do artykułu: Jessica Lewis from Pexels