Najczęściej widzimy smog w telewizji. Na ekranach pojawiają się wielkie miasta zasnute szarą mgłą utrudniającą normalne funkcjonowanie mieszkańców. Mało kto wie, że niewielkie miasta duszą się w obłokach smogu częściej i zdecydowanie bardziej. Od kilku lat w naszym kraju sporo mówi się o problemie złej jakości powietrza. Większa jest również świadomość wpływu zanieczyszczeń na nasze samopoczucie, zdrowie i życie. Coraz więcej mówi się też o przyczynach i konsekwencjach zmiany klimatu. Mieszanka zmian klimatu i zanieczyszczenia powietrza zbiera śmiertelne żniwo – co roku przedwcześnie umiera z tego powodu w Polsce kilkanaście tysięcy osób.

Choć w skali świata ze smogiem w Polsce nie jest aż tak tragicznie (nasze miasta pojawiają się w rankingach dopiero w czwartej setce), w skali Europy bijemy niechlubne rekordy. Według raportu WHO, aż 36 z 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w Unii Europejskiej leży właśnie w Polsce. Nie ma wśród nich, na szczęście, Wyszkowa, ale czy to oznacza, że jesteśmy miastem z czystym powietrzem? Niestety nie.
Nasze miasto dofinansowuje co prawda wymianę tzw. kopciuchów, ale zamontowane w Wyszkowie czujniki poziomu smogu ciągle pokazują przekroczenie norm. Na terenie miasta zamontowano kilka czujników, których właścicielami są różne firmy, a ich odczyty czasami znacznie się między sobą różnią. Mimo to warto sprawdzać stan powietrza, a ułatwić to mogą aplikacje na telefon, które zbierają dane ze stacji pomiarowych i w graficzny sposób przekazują wyniki. Spośród nich zdecydowanie najciekawszą jest bezpłatny Kanarek, aplikacja antysmogowa, która pozwala sprawdzić zanieczyszczenie powietrza w okolicy, w której przebywamy (na podstawie włączonego GPS w telefonie), a także informuje o tym, kiedy spadnie ona poniżej ustalonego poziomu. Można także korzystać z mapy do szybkiego sprawdzenia sytuacji w kraju lub wybranych miastach w Polsce. Dane podawane są co godzinę.
Kanarek używa 200 oficjalnych stacji GIOŚ, 1060 Syngeos (w Wyszkowie są trzy takie), 640 LookO2, a także 920 Luftdaten (dwa w Wyszkowie), 210 SmogTok, 140 BleBox, 50 BeskidInstruments i 60 perfect-Air.
Zanieczyszczenie powietrza można sprawdzać także na www.wyszkow.pl (na stronie głównej trzeba zjechać na sam dół strony).
Na mapie Wyszkowa w aplikacji Kanarek brak czujnika, który zamontowany jest na Szkole Podstawowej nr 3 w Rybienku Leśnym. Skąd więc wziął się tam czujnik smogu?
- Czujnik zamontowany na budynku naszej szkoły otrzymaliśmy w ramach programu Edukacyjna Sieć Antysmogowa - mówi dyrektor szkoły Paweł Deluga. - W roku szkolnym 2022/2023 nasza szkoła przystąpiła do programu realizowanego przez NASK - Państwowy Instytut Badawczy. Na budynku został zainstalowany czujnik pomiaru związków chemicznych i pyłów zawieszonych w powietrzu.
Zdaniem dyrektora SP nr 3 należy w dzieciach budzić świadomość zagrożenia, jakie niesie ze sobą zanieczyszczenia środowiska.
- Uczniowie biorą udział w zajęciach na temat smogu, jego szkodliwości oraz sposobach radzenia sobie z nim. A przede wszystkim dowiadują się, jak możemy przyczynić się do polepszenia stanu jakości powietrza - mówi Paweł Deluga.
Podobnego zdania jest nauczycielka tej szkoły, odpowiadająca za realizację programu. - Drugi rok prowadzimy zajęcia w ramach programu ESA - mówi Urszula Pobudkiewicz. - Bierze w nich udział cała szkoła, od I do VIII klasy. Co bardzo cieszy, zauważyłam, że wiedza na temat smogu jest trwała. Uczniowie pamiętają zeszłoroczne zadania, jakie mieli do wykonania i łatwiej rozwiązują tegoroczne. Organizator w ramach budowania świadomości ekologicznej przesyła zadania online, które uczniowie rozwiązują. Niektóre są naprawdę trudne, ale mamy spore grono dociekliwych uczniów, którzy wykonują je na 100%. Oczywiście poziom zadań jest dopasowany do wieku. Młodsi, w ramach zajęć „Mierzymy się ze SMOGiem” przygotowują np. plansze, gdzie pokazują jakie mogą być przyczyny smogu i jak mu przeciwdziałać. To były bardzo twórcze zajęcia.


W naszym powiecie do akcji przystąpiły jeszcze dwie inne szkoły: Szkoła Podstawowa w Dębinkach oraz Szkoła Podstawowa w Bosewie Starym. Żadna z naszych szkół nie znalazła się w zestawieniu dziesięciu szkół, których uczniowie oddychają najbardziej zanieczyszczonym powietrzem (w ostatnim tygodniu znalazła się tam m.in. szkoła z Ostrołęki). Należy się oczywiście z tego cieszyć i mieć nadzieję, że edukacja dzieci i młodzieży przyniesie trwałe rezultaty.

Czym jest smog?
Smog to zjawisko atmosferyczne, które powstało w wyniku wymieszania się powietrza z dymem i spalinami. Szacuje się, że z powodu zanieczyszczonego powietrza w Polsce notujemy około 40 – 45 tys. przedwczesnych zgonów. Skutki oddychania brudnym powietrzem są zauważalne w wynikach badań najmłodszych mieszkańców naszego kraju.
Smog zimowy powstaje na skutek spalania węgla i drewna w kotłach lub kominkach i składają się na niego pyły zawieszone PM10 i PM2,5, a także węglowodory aromatyczne, czyli rakotwórczy benzo(a)piren. Szczególnie groźne dla zdrowia są drobne 2,5-mikrometrowe cząstki, które docierają w głąb naszego układu oddechowego czy krwionośnego. Przy dużej ekspozycji są w stanie uszkodzić serce, płuca, nerki i mózg.