Finanse publiczne – akty prawne

Najważniejszym aktem prawnym, który reguluje kwestie finansów publicznych, jest ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r., która weszła w życie 1 stycznia 2010 r. Jest to trzecia w kolejności obowiązująca ustawa o finansach publicznych. Inne przepisy dotyczące tego obszaru znajdują się w rozdziale X Konstytucji RP, a także w kilkunastu ustawach i kilkudziesięciu rozporządzeniach.

Ustawa o finansach publicznych wyznacza granice sektora finansów publicznych oraz ustala reguły gospodarowania publicznymi zasobami finansowymi. Ważną kwestią uregulowaną przez ustawę jest jawność i przejrzystość finansów publicznych oraz efektywne zarządzanie środkami publicznymi.

Jaki organ jest odpowiedzialny za finanse publiczne?

Ministerstwo Finansów jest urzędem administracji rządowej, którego zadaniem jest opracowywanie, wykonywanie i kontrolowanie realizacji budżetu państwa w sposób rzetelny i efektywny. Ministerstwo zajmuje się systemem finansowania samorządu terytorialnego, sfery budżetowej i bezpieczeństwa państwa, a także zarządza długiem publicznym. Odpowiada za dochody i kontroluje wydatki budżetu państwa.

Zgodnie z zapisami Konstytucji RP, inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów, natomiast budżet państwa jest uchwalany przez Sejm.

Dochody budżetu państwa

Ustawa o finansach publicznych określa katalog dochodów budżetu państwa, które dzielimy na dochody podatkowe i niepodatkowe. Do katalogu tego zaliczamy następujące pozycje:

• podatki i opłaty,
• cła,
• wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa oraz banków państwowych,
• wpłaty z tytułu dywidendy,
• wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego,
• wpłaty nadwyżki środków finansowych agencji wykonawczych,
• dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe,
• dochody z najmu i dzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze, dotyczące składników majątkowych Skarbu Państwa,
• odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych lub organów władzy publicznej,
• odsetki od lokat terminowych,
• dochody ze sprzedaży majątku,
• środki europejskie.

Rodzaje wydatków budżetu państwa

Wydatki budżetu państwa są ściśle określone w ustawie i dzielą się na następujące grupy:

• dotacje i subwencje,
• świadczenia na rzecz osób fizycznych, które obejmują wydatki budżetu państwa kierowane bezpośrednio lub pośrednio do osób fizycznych,
• wydatki bieżące jednostek budżetowych, pod którymi rozumiemy m.in. wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w państwowych jednostkach budżetowych, czy zakupy towarów i usług,
• wydatki majątkowe, czyli m.in. wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego, wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych,
• wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa, które obejmują wydatki budżetu państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek,
• środki własne Unii Europejskiej.

Podsumowanie

Wiedza na temat finansów publicznych jest niezbędna, aby zrozumieć, w jaki sposób państwo zarządza naszymi pieniędzmi. Dzięki odpowiedniej wiedzy nie tylko potrafimy interpretować zjawiska gospodarcze, ale jesteśmy też w stanie aktywniej kontrolować organy administracji rządowej, które zarządzają finansami publicznymi. Większa świadomość w tym zakresie powoduje także, że rządzący, świadomi oczekiwań obywateli, efektywniej wydają środki pochodzące z budżetu. Środki te powinny służyć społeczeństwu i rozwojowi państwa, a posiadanie wiedzy na temat finansów publicznych to pierwszy krok do aktywnego egzekwowania swoich praw związanych z tym obszarem.

Więcej o finansach państwa dowiesz się z https://bankiwpolsce.pl/.