Grupa teatralna „Połamani słowem” stworzyła spektakl w oparciu o metodykę teatru społecznego. Rezultatem prac z uczestnikami i mieszkańcami Wyszkowa jest niesamowita, wzruszająca i bardzo dająca do myślenia opowieść o Bugu i ludziach, których losy jakoś wiązały się z tą rzeką na przestrzeni różnych czasów.
 

Grupa „Połamani słowem” istnieje od 2013 r. Jej animatorką jest Urszula Roguska, pedagog specjalna i pedagog teatru. Grupa funkcjonuje w Środowiskowym Domu Samopomocy „Soteria”.

Pierwowzorem Soterii była społeczność zorganizowana w San Jose w Kalifornii (USA) w latach 1971-1983. Nowatorskie podejście twórców polegało na odejściu od tradycyjnego, głównego celu terapii, jakim było przywrócenie jednostce zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie i dostosowanie jej do rzeczywistości osób w pełni zdrowych. W miejsce tego umożliwiano pacjentom przeżywanie swoich konfliktów w obrębie zamkniętej grupy, licząc na samoczynne zaistnienie procesu reintegracyjnego jako następstwa dogłębnego przepracowania kryzysu wewnętrznego. Kryzys traktuje się przy tym kreatywnie, a nie wyłącznie w kategoriach patologicznych, jako niedostosowanie społeczne. Mosher uważał, że epizod chorobowy można zintegrować z osią przebiegu życia, jako incydent, w efekcie czego świat „chory” i „zdrowy” przestaną się ze sobą wykluczać. Takie podejście pozwolić ma pacjentowi odzyskać właściwy stosunek do rzeczywistości.

Ewaluacja wykazała, że pacjenci Soterii lepiej integrują się z otoczeniem społecznym niż pacjenci tradycyjnych metod opieki psychiatrycznej, mimo że ci pierwsi przyjmowali minimalne dawki środków psychofarmakologicznych. M.in. regularnie wykonywali pracę, opuszczali dotychczasowe miejsce zamieszkania i rozpoczynali samodzielne życie. W grupie podopiecznych Soterii niższy był także współczynnik powtórnej hospitalizacji. Na dobre wyniki działalności Soterii wpływ ma organizacja takiej grupy: prostota zasad, jasność, jednoznaczność, spokój i odprężenie, a także unikanie nadmiernej stymulacji, nacisk na właściwą strukturyzację dnia i zbliżenie do życia domowego (nadanie cech wspólnoty rodzinnej zbliża pacjentów do zwykłej codzienności). Zasadniczą regułą jest też maksymalne zindywidualizowanie podejścia do pacjenta i odejście od szufladkowego traktowania schorzeń (zaliczania z góry do określonych diagnoz).

Grupa teatralna „Połamani słowem” tworzy spektakle na wysokim poziomie artystycznym, jest doceniana w społeczności lokalnej, wystawia sztuki w bibliotekach, szkołach i domach kultury oraz scenie dworca Wyszków, gdzie siedzibę ma Galeria Pekap i Stowarzyszenie Form Artystycznych i Turystycznych Format.

W marcu 2020 r. po raz pierwszy grupa stworzyła spektakl w oparciu o metodyke teatru społecznego. Rezultatem prac z uczestnikami i mieszkańcami Wyszkowa nad Bugiem jest niesamowita, wzruszająca i bardzo dająca do myślenia opowieść o Bugu i ludziach, których losy jakoś wiązały się z ta rzeką na przestrzeni różnych czasów.

Możliwość pracy tą metodą i prowadzenie procesu, umożliwiło stworzenie projektu społeczno - artystycznego, który FIO uznał za wysoce udany i warty inwestycji środków. Pomysłodawczyniami projektu były Agnieszka Długołecka - artystka plastyczka oraz Urszula Roguska, które zaprosiły do współpracy psycholożki, etnografki, artystki i artystów różnych specjalności. W ramach projektu uczestnicy ŚDS Soteria brali udział w plenerach malarskich, a także stworzyli spektakl. Jego tematem jest Bug, bo to on okazał się wspólnym mianownikiem przeżyć ludzi i miasta. Jego metamorfozy są rozmaicie przeżywane przez ludzi, natomiast pewne jest to, że wywołuje on wielkie emocje, wzruszenia, tęsknoty, ale i gniew, rozczarowanie realiami ekologicznymi lub ich brakiem. Rzeka jest tematem rzeką… płynie niczym nieskończone opowieści…

Teatr Zaangażowany Społecznie to nienależąca do mainstreamu teatralnego, rozwijająca się ostatnio w Polsce i doceniana na świecie forma pracy z grupą, wykorzystująca techniki dramowo-teatralne. Projekty Teatru Zaangażowanego Społecznie to działania na wskroś interdyscyplinarne, łączące wiedzę z dziedzin takich jak m.in. psychologia, pedagogika, socjologia, teatrologia. Ich efektem są zwykle poruszające spektakle, najczęściej oparte o realne wydarzenia z życia uczestników lub społeczności, z których się wywodzą, w różny sposób włączające widzów do pracy nad zagadnieniem zarysowanym w przedstawieniu, angażujące i uznające widownię za integralną część spotkania.

Współcześnie projekty TZS możemy odnaleźć w różnych miejscach: więzieniach, domach kultury, szkołach, teatrach, zakładach poprawczych czy ośrodkach leczenia uzależnień.

W spektaklu kluczowe jest pojęcie czasu – czas jest bowiem jakością uniwersalną, ogólnoludzką. Rozmowa o nim nie wymaga wiedzy teoretycznej czy pogłębionego zrozumienia: każdy człowiek, każdy z nas ma jakieś doświadczenia i przeżycia związane „z czasem”. W trakcie projektu uczestnicy wspólnie brali udział w kilkumiesięcznym procesie, na który składały się różnego rodzaju warsztaty (integracyjne, dramowe, teatralne, plastyczne, psychoedukacyjne). Tworzyliśmy mapy biografii. Chodziło o to, by stworzyć wystawę i spektakl poruszające tematykę losów wpisanych w nurt rzeki i czasu. W procesie teatru społecznego rozumiemy teatr w kategoriach uniwersalnego języka, którym może posługiwać się każdy, niezależnie od wieku, płci, wykształcenia czy talentu. Po pierwsze: uczestnikami (zarówno twórcami spektakli jaki i odbiorcami) teatru zaangażowanego społecznie są w większości przypadków tzw. „zwykli ludzie”, osoby nie będące profesjonalnymi aktorami i nie mające teatralnego przygotowania, wywodzący się z tzw. grup defaworyzowanych czy marginalizowanych (zaburzenia psychiczne, seniorzy). Uczestnicy/odbiorcy angażowani są w działania TZS na różnych etapach pracy zarówno przed spektaklem (m.in. w zbieranie historii, prace nad scenariuszem, robieniem scenografii etc.), w trakcie realizacji działań teatralnych (m.in. grają w spektaklu, a jak są widzami często mają wpływ na to co dzieje się na scenie) bądź/i po spektaklu (np. uczestniczą w dyskusji, warsztatach, proszeni są o wypowiedź o spektaklu czy tematyce w nim zawartej). Powstające spektakle są osobistą wypowiedzią uczestników, nie zaś głosem reżysera czy prowadzącego. Spektakl tworzony jest w angażującym procesie pracy z grupą, w którym wiedza, umiejętności, doświadczenie i autentyczne przeżycia uczestników stanowią najwyższą wartość. Zasada ta implikuje brak wyjściowego scenariusza spektaklu, który powstaje najczęściej na bazie improwizacji poprzez tzw. kolektywną kreację. Tu za materiał posłużyły wywiady etnograficzne i codzienne rozmowy, a także osobiste kolekcje zdjęć. Wykorzystaliśmy nietradycyjną przestrzeń teatralną, zarówno do prowadzenia zajęć, w trakcie których powstaje spektakl, jak i do jego prezentacji.
Temat spektaklu: Bug

Przeżycia, wspomnienia, wzruszenia, anegdoty - wszystko to składa się na opowieść o …Mieście utraconej rzeki.

„Połamani słowem” na spektakl zapraszają w eksperymentalnej, filmowej formie (realizowany w warunkach pandemii). Scenariusz, reżyseria: Urszula Roguska, produkcja: Agnieszka Długołęcka, film: Monika Grzybowska Fantomas studio.