PSOUU Koło w Wyszkowie przesłało do starosty Jerzego Żukowskiego i burmistrza Grzegorza Nowosielskiego propozycję wypracowania w powiecie wyszkowskim kompleksowego systemu wsparcia środowiskowego osób z niepełnosprawnościami. Wnioskuje w nim o zawiązanie Porozumienia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną.
„W systemie tym w szczególny sposób powinny zostać uwzględnione osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym oraz ze sprzężeniami, a także ich rodziny i opiekunowie, którzy często sami zostają wykluczeni z życia społeczno-zawodowego” – czytamy w tym piśmie, które podpisała przewodnicząca Zarządu Koła PSOUU Urszula Mikołajczyk. – „Ponieważ w modelu wsparcia konieczne jest holistyczne i systemowe podejście do zaspokajania życiowych i społecznych potrzeb tej grupy, niezbędne jest wypracowanie form i zasad współpracy różnych podmiotów działających w powiecie wyszkowskim na rzecz środowiska osób z niepełnosprawnością intelektualną. W związku z powyższym wskazujemy na potrzebę zawiązania Porozumienia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną”.
„Twórcami i użytkownikami modelu powinny być instytucje, organizacje wspierające osoby z niepełnosprawnością intelektualną i ich rodziny. Szczególna i wiodąca rola powinna przypadać Samorządowi Powiatowemu i Samorządom Gminnym Powiatu Wyszkowskiego, które odpowiadają za zaspokajanie potrzeb ludzi, zaś fundamentem współpracy dobro wspólne obywateli" – czytamy dalej.
Porozumienie jako model współpracy
„jest m.in. szansą na:
1. stworzenie w powiecie skoordynowanego, międzysektorowego systemu działań wobec osób z niepełnosprawnością intelektualną i ich opiekunów – koordynację usług dostępnych na obszarze powiatu, doprowadzenie osób z niepełnosprawnością intelektualną do samodzielnego na miarę ich możliwości życia w społeczności lokalnej, realizację w życiu prywatnym, społecznym i zawodowym;
2. wykorzystanie potencjału organizacji pozarządowych, zacieśnienie współpracy;
3. zwiększenie efektywności finansowej realizowanych usług;
4. stałe monitorowanie sytuacji osoby z niepełnosprawnością intelektualną, podejmowanie działań zaradczych w przypadku braku wsparcia/nieadekwatności do potrzeb”.
Autorzy pisma zwracają uwagę, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną potrzebują wsparcia w wielu obszarach i na każdym etapie życia: „Wypełnianie zadań rozwojowych związanych z wchodzeniem w kolejne okresy życia wymaga odpowiedniego przygotowania od okresu dzieciństwa do dorosłości, najpierw w warunkach domowych, szkolnych, placówkach dziennych, później np. w mieszkaniach chronionych treningowych”.
Jednak obecny system nie spełnia oczekiwań, bo prowadzone działania „nie prowadzą osób z niepełnosprawnością intelektualną do w miarę samodzielnego życia i bezpiecznego funkcjonowania w swojej społeczności lokalnej”.
Braki widać m.in.: „w koordynacji działań, mieszkań chronionych – treningowych i wspieranych, polityki wytchnieniowej dla opiekunów faktycznych”.
Za w miarę stabilne autorzy pisma uznają położenie osób z niepełnosprawnością intelektualną jedynie w okresie, kiedy korzystają z edukacji: „Sytuacja zmienia się, gdy wchodzą w dorosłość. Po ukończeniu szkoły specjalnej tylko część z nich trafia do ŚDS czy WTZ, pozostali wracają do domów, gdzie zwykle całe swoje życie mieszkają z rodzinami. Wiele osób żyje w małych rodzinach, niejednokrotnie z jednym rodzicem, często będącym osobą schorowaną, w podeszłym wieku. Z chwilą śmierci rodziców, z powodu braku umiejętności samodzielnego zamieszkiwania i braku alternatywnych w powiecie miejsc zamieszkania, są kierowani do domów pomocy społecznej, gdzie mają ograniczone szanse na dalsze rozwijanie kompetencji społecznych i zwykle zatracają nabyte wcześniej umiejętności. Do DPS-u trafiają niestety nie tylko osoby wymagające opieki całodobowej, ale także również te, które ze wsparciem środowiska mogłyby zamieszkać samodzielnie i prowadzić swoje gospodarstwo”.
Mieszkania treningowe i chronione
Szansą na zmianę powyższego stanu rzeczy upatrują w mieszkaniach treningowych, które stwarzają: „możliwość osobom z niepełnosprawnością intelektualną uzyskania umiejętności koniecznych do usamodzielnienia, by następnie mogły znaleźć swoje miejsce w mieszkaniach chronionych wspieranych bądź rodzinnych mieszkaniach grupowych czy centrach opiekuńczo-mieszkalnych. Formy te to również wielka szansa na proces deinstytucjonalizacji, do którego zmierzają kraje europejskie”.
Oczekują tego również rodzice dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, członkowie Stowarzyszenia. Uważają, że należy odejść „od opieki w dużych instytucjach na rzecz zapewnienia wsparcia w środowisku lokalnym – w miejscu zamieszkania, co dodatkowo potwierdził w ostatnich miesiącach COVID-19, pokazując, że osoby będące pod opieką dużych placówek opieki instytucjonalnej oraz pracownicy tychże placówek są znacznie bardziej narażeni na zakażenie (bieżące dane wskazują, że ryzyko zakażenia w DPS jest ponad 20, a zgonu blisko 40 razy większe niż dla ogółu populacji)”.
Miejsca pracy
Kolejnym problemem do rozwiązania są miejsca pracy: „Jedną z głównych barier uniemożliwiających osobom z niepełnosprawnością intelektualną podjęcie zatrudnienia jest powszechna opinia, zgodnie z którą są niezdolne do pracy na otwartym rynku. Pogląd ten funkcjonuje wśród pracodawców i najbliższego otoczenia. Absolwenci placówek kształcenia specjalnego po ukończeniu wieloletniej edukacji pozostają bierni zawodowo. Dlatego też ważną rolę w procesie wprowadzania absolwentów/wychowanków szkół specjalnych na rynek pracy powinny w systemie odgrywać szkoły przysposabiające do pracy i następnie warsztaty terapii zajęciowej, a także urzędy pracy i agencje zatrudnienia wspierające osoby z niepełnosprawnościami na otwartym rynku pracy”.
Szczególnego wsparcia wymagają również rodziny osób z niepełnosprawnością intelektualną, m.in. zapewnienia „doraźnej, krótkotrwałej przerwy w sprawowaniu opieki”.
„Obecną sytuację może zmienić tylko system rozwijany planowo, w oparciu o gruntowne rozpoznanie potrzeb, z wykorzystaniem dotychczasowych doświadczeń, programów. Dlatego też wskazujemy na pilną potrzebę wypracowania i wdrożenia w powiecie wyszkowskim kompleksowego systemu wsparcia środowiskowego osób z niepełnosprawnością intelektualną od okresu dzieciństwa do dorosłości i wieku dojrzałego”.
Wsparcie dla rodzin
Potrzebne są:
• centra opiekuńczo-mieszkalne,
• asystent osobisty osoby niepełnosprawnej,
• opieka wytchnieniowa,
• usługi opiekuńcze dla osób niepełnosprawnych.
Pełnoprawni obywatele
Powyższą diagnozę potwierdzają postulaty uczestników, zorganizowanego przez PSOUU w ramach zadania „Poznać, przeżyć, zrozumieć” majowego happeningu „Tacy sami”: „Najliczniej wymienione przez nich postulaty dotyczyły: utworzenia mieszkań chronionych (treningowych i wspieranych) oraz zwiększenia dostępności mieszkań komunalnych i socjalnych dla osób z niepełnosprawnością intelektualną, a także możliwości staży, szkoleń i zatrudnienia wspomaganego oraz powstania w Wyszkowie zakładu aktywności zawodowej”. Wskazywano również „na potrzebę poprawy dostępu do informacji prezentowanych na stronach internetowych instytucji użyteczności publicznej (tekst łatwy do czytania i zrozumienia) oraz możliwość korzystania przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną na terenie powiatu z ulg w przewozach autobusowych”. Za konieczne uznano „prowadzenie lokalnych kampanii społecznych w cyklu „Osoby z niepełnosprawnością intelektualną pełnoprawnymi obywatelami”.
„Pragniemy podkreślić, że Powiatowa Społeczna Rada ds. Osób Niepełnosprawnych w opinii wyrażonej 11 czerwca 2019 roku (...) wskazała na konieczność wzmocnienia w powiecie współpracy wszystkich sektorów zarówno tych instytucjonalnych, jak i pozarządowych dla stworzenia w powiecie wyszkowskim spójnego systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin”.
Członkowie PSOUU wyrazili „swoją gotowość do współpracy z innymi podmiotami dla wypracowania i wdrożenia w powiecie wyszkowskim kompleksowego systemu wsparcia środowiskowego osób z niepełnosprawnościami oraz aktywnej pracy w Porozumieniu na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną”.
