Wyjątkową okazję do poznania historii Polski podziemnej, żołnierzy wyklętych oraz działalności Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN mieli uczniowie ZS nr 1 oraz CEZiU „Kopernik”. Na zaproszenie Starostwa Powiatowego w Wyszkowie i Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej młodzież uczestniczyła w wyjątkowej lekcji historii prowadzonej przez wyszkowianina, pracownika Instytutu Pamięci Narodowej oraz kapelana Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL ks. Tomasza Trzaskę.
Spotkanie odbyło się 30 marca w ramach tegorocznych obchodów Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Ks. Tomasz wprowadził uczestników w kontekst historyczny sytuacji politycznej Polski po 1945 roku. Wspólnie z uczestnikami odpowiadał m.in. na pytania, dlaczego polskich bohaterów, żołnierzy wyklętych nazywano „wrogami narodu”.
W dalszej części spotkania ks. Tomasz opowiedział o działalności Instytutu Pamięci Narodowej i Biura Poszukiwań i Identyfikacji w ramach projektu „Powracamy po swoich” - o tym, jak prowadzone są prace poszukiwawcze, w jaki sposób identyfikuje się odnalezione ofiary zbrodni komunistycznych oraz w jaki sposób przywraca się im należną im pamięć. Prezentacja, zwłaszcza zdjęć z prowadzonych prac archeologicznych wzbudzała wśród młodzieży i uczestników bardzo duże zainteresowanie, ale także powagę – dla wielu z nich było to pierwsze spotkanie z tematem poszukiwań szczątków polskich bohaterów zamordowanych po 1945 r. Spotkanie było przepełnione historiami Żołnierzy Wyklętych i ich rodzin.
Na zakończenie o historii swojej rodziny opowiedziała obecna na spotkaniu Teresa Czajkowska – radna Rady Powiatu w Wyszkowie, córka kpt. Mariana Czajkowskiego ps. Dym. Nie kryjąc wzruszenia, podzieliła się z młodzieżą swoimi trudnymi wspomnieniami z czasów dzieciństwa i młodości, kiedy w polskiej rzeczywistości osoby takie, jak jej ojciec prześladowano i szykanowano. Marian Czajkowski był żołnierzem podziemia antykomunistycznego, członkiem oddziału Jana Kmiołka ps. Wir, który działał na terenie obecnego powiatu wyszkowskiego i pułtuskiego. Miejsce pochówku Jana Kmiołka przez wiele lat pozostawało nieznane. W 2016 r. Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN, w ramach prowadzonych prac odnalazło szczątki Jana Kmiołka w kwaterze „Ł” tzw. Łączce. Notę identyfikacyjną w Pałacu Prezydenckim w 2018 r. odebrał bratanek „Wira”, Jan Kmiołek.
Misją Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN jest odnalezienie i identyfikacja ofiar systemów totalitarnych i czystek etnicznych oraz zwrócenie ich rodzinom i Polsce. W zespole biura pracują antropolodzy, archiwiści, archeolodzy, historycy, genetycy i wielu innych specjalistów z różnych dziedzin. Wspierają ich jednostki mundurowe, a także szerokie grono wolontariuszy. Wszystko po to, aby odnaleźć i zwrócić rodzinom Polaków, którzy oddali swoje życie w obronie Rzeczypospolitej.
Tylko w 2022 r. dzięki pracom IPN odnaleziono szczątki 111 osób, a do bazy genetycznej trafiły 372 nowe próby materiału biologicznego.
