9 stycznia 2017 r. minęła 75. rocznica tragicznej śmierci Jerzego Różyckiego, maturzysty z 1926 r. wyszkowskiego gimnazjum, jednego z trzech kryptologów, którzy na przełomie 1932 i 1933 r. złamali kody Enigmy, niemieckiej maszyny szyfrującej. Było to największe osiągnięcie wywiadowcze w dziejach II wojny światowej – m.in. przyspieszyło ostateczne zwycięstwo nad faszyzmem. Nic dziwnego, że staramy się upamiętnić postać Jerzego Różyckiego w naszym mieście. Na budynku liceum znajduje się poświęcona mu tablica pamiątkowa, rondo przed nowym wiaduktem otrzymało jego imię.
O Jerzym Różyckim dużo pisaliśmy w „Nowym Wyszkowiaku” w ubiegłym roku w związku z tym, że w mieście obchodziliśmy 90-lecie jego matury. 22 kwietnia 2016 r. na budynku I LO im. C.K. Norwida, będącego kontynuatorem tradycji przedwojennego Gimnazjum Koedukacyjnego Towarzystwa Szkoły Średniej w Wyszkowie, tablicę upamiętniającą tego wybitnego absolwenta odsłonił jego syn Janusz Różycki, wybitny sportowiec, olimpijczyk i artysta.
Jerzy Witold Różycki urodził się 24 lipca 1909 r. w Olszanie, w guberni kijowskiej jako najmłodsze z czworga dzieci Wandy z Benitów i Zygmunta Różyckich. Jego rodzina przeniosła się z ogarniętych wojną terenów Ukrainy do odrodzonej Polski. Na kilka lat osiedliła się w Wyszkowie nad Bugiem. Zygmunt Różycki, farmaceuta i właściciel aptek, kolejne założył m.in. w Wyszkowie i Długosiodle. W Prywatnym Gimnazjum Koedukacyjnym Towarzystwa Szkoły Średniej w Wyszkowie uczyli się dwaj jego synowie (córki – w gimnazjum w Sandomierzu). Eugeniusz, starszy od Jerzego o 2 lata, zmarł w 1925 r., krótko przed maturą, na chorobę niedokrwienną serca. Jerzy zdał maturę w maju 1926 r. Wtedy jego rodzice mieszkali już w Kraszewicach (Wielkopolska). W październiku 1926 r. rozpoczął studia na Uniwersytecie Poznańskim. W lutym 1932 r. uzyskał dyplom magistra matematyki, zaś w grudniu 1937 r. – magistra geografii. Angażował się w życie studenckie, działał w Korporacji Akademickiej Chrobria. Biegle znał język niemiecki.
Był nietuzinkową osobowością. Znalazł się wśród 23 studentów matematyki, którzy w 1929 r. rozpoczęli kurs podstaw kryptologii i tych działów matematyki, które są wykorzystywane do łamania szyfrów. Z tej grupy tylko ośmiu weszło w skład zespołu kryptologów w filii Biura Szyfrów Sztabu Głównego w Poznaniu. Ostatecznie pozostało w nim trzech: Marian Rejewski, Jerzy Różycki (najmłodszy z nich) i Henryk Zygalski. W 1932 r. zostali przeniesieni do Warszawy do Biura Szyfrów Sztabu Głównego Wojska Polskiego (radiokontrwywiad wojskowy). Na przełomie 1932/33 r. złamali kody „Enigmy”, niemieckiej maszyny szyfrującej. W związku z tym, że Niemcy cały czas wprowadzali zmiany w konstrukcji maszyny i w sposobach jej użycia, praca nad dekryptarzem „Enigmy” nie ustawała. Osobistym wkładem Jerzego Różyckiego było opracowanie tzw. metody zegara, czyli określania, który z trzech wirników maszyny pierwszy odbiera impulsy z klawiatury.
W 1938 r. Jerzy Różycki wraz z Henrykiem Zygalskim został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, Marian Rejewski – złotym (srebrnym w 1936 r. za złamanie szyfru Enigmy).
W sierpniu 1938 r. Jerzy ożenił się z Marią Barbarą Majką, w maju następnego roku urodził się ich syn Janusz.
Po wybuchu wojny Jerzy Różycki z kolegami z Biura Szyfrów ewakuował się do Rumunii, a potem do Francji. Współpracowali z francuskim wywiadem przy łamaniu szyfrów (kryptolodzy zostali oddelegowani przez Armię Polską we Francji do służby w armii francuskiej na czas wojny). W 1941 r. Jerzy Różycki popłynął do Algieru, żeby rozszyfrować przechwycone depesze radiowe. Zginął (wraz z nim dwaj inni polscy kryptolodzy: Jan Graliński i Piotr Smoleński), wracając do Francji statkiem „Lamorioiere”, który 9 stycznia 1942 r. zatonął na Morzu Śródziemnym w pobliżu Balearów.
Informacje o udziale Polaków w rozszyfrowaniu „Enigmy” ujawniono po raz pierwszy dopiero na początku lat 70. XX w.
Postanowieniem prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego z 21 lutego 2000 r. w uznaniu wybitnych zasług dla Rzeczypospolitej Polskiej wraz z Marianem Rejewskim i Henrykiem Zygalskim Jerzy Różycki pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. W 2014 r. Institute of Electrical
and Electronics Engineers (największe międzynarodowe stowarzyszenie techników, inżynierów i naukowców z obszaru elektryki i elektroniki) w uznaniu wybitnych osiągnięć, które miały wpływ na losy cywilizacji, nadał trójce genialnych polskich kryptologów najwyższe odznaczenie IEEE -Milestone.
