Wyszkowski Tydzień z Enigmą, w ramach którego odbyły się też konkursy szachowy i matematyczny, zakończyła uroczystość 25 października 2019 r. w I Liceum Ogólnokształcącym im. Cypriana Kamila Norwida. W ten sposób upamiętniono złamanie kodu niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma przez trzech polskich kryptologów: Mariana Rejewskiego, Henryka Zygalskiego i Jerzego Różyckiego – maturzystę wyszkowskiego gimnazjum z 1926 roku.
- Fakt pobierania nauki i zdobycia matury w Gimnazjum Koedukacyjnym, dzisiejszym I Liceum Ogólnokształcącym im. C.K. Norwida w Wyszkowie przez tak znamienitego Polaka jest powodem do dumy dla całej naszej licealnej społeczności, a także mieszkańców Wyszkowa – podkreślili prowadzący uroczystość licealiści: Julia Borzymek i Jakub Mastela.
Powitali też gości, wśród nich Janinę Sylwestrzak, córkę Mariana Rejewskiego, dr. Marka Grajka (z jego książki „Enigma. Bliżej prawdy”, wydanej w 2007 roku, dowiedzieliśmy się, że Jerzy Różycki zdawał maturę w Wyszkowie), Jerzego Bombczyńskiego, prezesa Stowarzyszenia Saski 2018, dr. hab. Michała Ziembowskiego, profesora Politechniki Warszawskiej, kpt. Marcina Suchonia i mł. chor. Jerzego Foremniaka z Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu (przywieźli przedwojenny egzemplarz Enigmy),. Spotkanie wykładem popularnonaukowym o kryptografii rozpoczął dr hab. Michał Ziembowski (naukowo zajmuje się algebrą). Zaczął od wyjaśnienia różnicy między kryptografią (wszystko, co dotyczy szyfrowania danych) i kryptoanalizą (deszyfrowanie tego, co zostało zaszyfrowane). Nasi matematycy byli kryptoanalitykami.
- Uczenie się zagadnień, o których tu będzie mowa, trzeba zacząć od pomysłów, idei, które przyświecają. Jeśli zrozumiemy te idee, to łatwiej zrozumieć kolejne kroki, to, co w tym jest matematyką. Jak się to zrozumie, to wszystko jest łatwe.
W dalszej części mówił o dwóch systemach szyfrowania: symetrycznych i asymetrycznych. Jednym z najpopularniejszych obecnie systemów asymetrycznych jest system RSA, umożliwiający bezpieczne przesyłanie danych, wykorzystywany w relacjach klientów z bankami.
Przedwojenny wczesny egzemplarz Enigmy, eksponowany w Sali Tradycji w Zegrzu, zaprezentował kpt. Marcin Suchoń.
- Staramy się wszystkim uzmysłowić, że nie Enigma jest bohaterką historii, tylko ci kryptolodzy, którzy złamali Enigmę. Lata 30. były początkiem złamania Enigmy, ale nie było to proste, bo ten proces był ciągły. Najistotniejszą sprawą jest, że to dzięki Polakom, dzięki kopiom Enigmy przez nich wykonanym i przekazaniom tych kopii Francuzom i Brytyjczykom II wojna się dużo skróciła, wiele istnień ludzkich zostało uratowanych.
W 2012 roku powstało Stowarzyszenie Saski 2018. Jego celem jest doprowadzenie do odbudowy zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego i Pałacu Saskiego. Częścią tego pałacu była kolumnada, w której ocalałym fragmencie znajduje się Grób Nieznanego Żołnierza. W dwudziestoleciu międzywojennym w Pałacu Saskim znajdował się Sztab Generalny Wojska Polskiego, a w latach 1930–1937 także siedziba Biura Szyfrów, gdzie w grudniu 1932 roku został złamany szyfr Enigmy. O tej idei mówił prezes Jerzy Bombczyński, który przypomniał, że w 2017 roku potomkowie polskich kryptologów, m.in. Janina Sylwestrzak i Janusz Różycki, syn Jerzego, podpisali apel o włączenie w obchody 100-lecia odzyskania niepodległości odbudowy Pałacu Saskiego. W ub. roku prezydent Andrzej Duda ogłosił, że pałac ma być odbudowany.
Dla matematyków i szachistów
Wyszkowski Tydzień z Enigmą rozpoczął 19 października Turniej Szachowy EnigMAT. Wzięło w nim udział 26 osób. Wyniki ogłosił Krzysztof Arbaszewski, entuzjasta szachów i szachista. W kategorii szkół podstawowych laureatami zostali: I miejsce – Mateusz Motyl, SP Stare Grabie (gm. Wołomin), II – Ignacy Piekarz, SP1 Wyszków, III – Mateusz Masalski, SP Brańszczyk. W kategorii szkół średnich zwyciężyli: I miejsce – Oliwia Zioło, I LO, II – Marcin Rębała, CEZiU „Kopernik”, III – Adam Jarosz, ZS3.
Konkurs Matematyczno-Informatyczny im. Jerzego Różyckiego po raz trzeci zorganizowało I LO; odbył się 22 października, wzięło w nim udział 188 uczniów. Rywalizowali w 5 kategoriach wiekowych. Wyniki ogłosiła nauczycielka matematyki Beata Ziembowska.
Szkoły podstawowe, klasy III-IV: I miejsce – Patrycja Skoczeń, SP Komorowo, II – Maria Bączyk, SP Długosiodło, III – Bartłomiej Leszek, SP4 Wyszków, wyróżnienia: Emil Kiełczewski, SP Bosewo, Kacper Kumek, SP Rząśnik, Mikołaj Pokraśniewicz, SP w Adelinie; klasy V-VI: I – Bartosz Wyszyński, SP Leszczydół Stary, II – Antoni Kostrubiec, SP5, III – Wiktoria Milewska, SP w Rybnie, wyróżnienia: Krystian Abramczyk, SP1, Kacper Kokoszka, SP Leszczydół Stary, Piotr Jusiński, SP Długosiodło; klasy VII-VIII: I – Stanisław Dyl, SP Białebłoto, II – Patryk Kurzątek, SP Zabrodzie, III – Weronika Puchalska, SP Białebłoto, wyróżnienia: Jan Dyl, SP Długosiodło, Maciej Mikołajczyk, SP Blochy.
Szkoły średnie, klasy I: I miejsce – Michał Świętoń, II – Łukasz Kryśkiewicz, III – Aleksander Mróz, wyróżnienia: Kacper Zagumny, Maciej Bajorek – wszyscy są uczniami I LO, klasy II-III: I – Julia Sztorc, II – Kinga Skóra, III – Adam Bedecki – wszyscy z I LO w Wyszkowie.
Od łamania szyfrów do cywilizacji cyfrowej
- to tytuł wykładu dr. Marka Grajka. - Chciałbym przekonać państwa do tego, że prace kryptologów, które kojarzą się raczej z wojną, mają swój dalszy ciąg i otaczają nas dzisiaj wyniki ze wszystkich stron, tyle że pozostajemy nieświadomi tego faktu – powiedział na wstępie.
Przypomniał, że w lutym 1918 roku niemiecki inżynier Artur Scherbius złożył szkic patentowy na elektromechaniczną maszynę szyfrującą.
- Jej pojawienie się odmieniło oblicze naszej cywilizacji – stwierdził prelegent –dlatego że odmieniło kryptologię. Wcześniej cała kryptologia opierała się na metodach lingwistycznych. Pod wpływem sukcesu polskich kryptologów uległo to całkowitej przemianie. Druga rewolucja polegała na tym, że Polacy byli pierwszymi, którzy uświadomili sobie, że najbardziej naturalnym przeciwnikiem dla maszyny szyfrującej jest inna maszyna, wspierająca dekryptaż.
Cyklometr i tzw. bomba Rejewskiego odmieniły oblicze cywilizacji. Po zakończeniu wojny matematycy kryptolodzy (ale już nie trójka Pogromców Enigmy) wrócili na uczelnie i do biznesu. I wtedy mogli zrealizować swoje zamiary – skonstruować uniwersalne urządzenie, które pomogłoby w ataku na różne szyfry. Powstały pierwsze komputery elektroniczne. W 1951 roku komputery wyszły z wojskowego podziemia i stały się dostępne dla wszystkich.
- Kiedy myślicie dziś państwo o cywilizacji cyfrowej, to pamiętajcie, że jej prapoczątki są związane z trójką polskich kryptologów oraz z kryptologami brytyjskimi i amerykańskimi okresu wojny, m.in. Alanem Turingiem.
Na sentymentalna podróż do okresu, w którym „nasz Jurek” zdawał maturę, zaprosili licealiści, którzy przedstawili słowno-muzyczny spektakl „W cieniu Enigmy”, przygotowany pod kierunkiem nauczycielek języka polskiego: Klaudyny Matejko-Kulasińskiej, Marzeny Delugi, Iwony Żelaznej-Łysik i Ilony Kołodziejskiej. Przypomniano fakty z życia Jerzego Różyckiego, w którego postać wcielił się Oliwier Ciskowski. – To opowieść o odwadze w realizacji marzeń i o przyjaźni, która przetrwa próbę czasu – zapowiedzieli prowadzący.
W spektaklu wystąpili: Filip Ciskowski, Damian Wujkowski, Kacper Leszczyński, Janusz Grodzki, Zofia Babis, Kamil Hartman, Piotr Serafin, Jakub Beresiński, Oliwier Ciskowski (jako Jerzy Różycki), Daniel Banasiak (Rejewski), Piotr Adamowicz (Zygalski), Remigiusz Gurbała, Kajetan Roszkowski, Wiktoria Orszulak, Mikołaj Napiórkowski, Monika Piórkowska, Zuzanna Deluga, Barbara Rutka, Anna Szpondowska, Jagoda Ciskowska, Katarzyna Sawicka, Maria Kaniewska, Karolina Pyśk, Julia Kowalska, Wiktoria Buźniak, Wiktoria Kukwa, Adriana Dobosz oraz Mikołaj Szawłowski (prezentacja w PREZI, obsługa komputera), Maciej Chaciński i Aleksander Mróz (nagłośnienie).
Wrażeniami po spotkaniu podzieliła się Janina Sylwestrzak: - Jestem pełna dobrych, miłych wrażeń. Uważam, że wszystko było doskonale zorganizowane i doskonale, w naturalny, swobodny sposób wykonane.
Wydarzenie związane z Enigmą w Wyszkowie odbyło się po raz trzeci. Sesje popularnonaukowe odbyły się w kwietniu 2016 roku i w październiku 2017 roku. Natomiast w październiku ub. roku w parku miejskim odsłonięto rzeźbę – ławeczkę Jerzego Różyckiego.
Przed spotkaniem delegacje złożyły kwiaty przy tej ławeczce i przed tablicą na budynku I LO, poświęconą genialnemu wyszkowskiemu maturzyście.
W tym roku głównymi organizatorami Tygodnia z Enigmą byli Powiat Wyszkowski i I LO w Wyszkowie, kontynuator przedwojennego gimnazjum.
